U uznapredovalom stadijumu, rak može pritiskati mokraćnu cev, čime se protok urina smanjuje i javlja otežano mokrenje, slab ili isprekidan mlaz i osećaj nepotpunog pražnjenja bešike.
Šta kažu brojke o obolelima od raka testisa i prostate?
Prema najnovijim podacima Registra za rak Hrvatskog zavoda za javno zdravstvo, od ukupnog broja muškaraca obolelih od raka, incidencija raka prostate iznosi 20%, čineći ga drugim po smrtnosti kod muškaraca.1 Rak testisa je najčešći tumor kod mlađih muškaraca, a u poslednjih 40 godina zabeleženo je udvostručenje broja slučajeva. Najveći broj novoobolelih nalazi se u uzrastu između 30. i 34. godine.1,2,7
Svetska zdravstvena organizacija (SZO) predviđa da će se broj obolelih od malignih bolesti globalno povećati sa 18 miliona u 2018. godini na 29,5 miliona do 2040. godine, dok će broj umrlih porasti sa 9,5 miliona na 16,4 miliona godišnje.3 Maligne bolesti su drugi najčešći uzrok smrti u Hrvatskoj – čak 27% svih preminulih u 2018. godini.3 Prema podacima SZO-a, između 30 i 50% malignih tumora3 moguće je sprečiti, pa se zato veliki napori ulažu u prevenciju i edukaciju stanovništva.
Šta je rak prostate?
Rak prostate je zloćudni tumor koji nastaje iz ćelija prostate. Najčešći tip je acinarni adenokarcinom, koji čini oko 90% slučajeva.4 Tumor prostate obično raste sporo i dugo ostaje ograničen na samu žlezdu, pri čemu ispoljava malo ili nimalo simptoma. Ipak, postoje i agresivniji tipovi koji brže napreduju i šire se. Stepen agresivnosti određuje se pomoću tzv. „Gleason skora“, koji se izračunava na osnovu analize uzoraka tkiva dobijenih biopsijom prostate.5 Kosti, pluća i jetra najčešća su mesta metastaziranja raka prostate.
Simptomi nisu uvek jednoznačni
Koji su simptomi raka prostate? U uznapredovalom stadijumu, tumor može pritiskati mokraćnu cev, čime se smanjuje protok urina i javlja otežano mokrenje, slab ili isprekidan mlaz, osećaj nepotpunog pražnjenja, kapanje urina nakon mokrenja, bol ili peckanje prilikom mokrenja i pojava krvi u urinu. Ovi simptomi sami po sebi nisu specifični i ne moraju ukazivati na rak prostate – mogu se pojaviti i kod benignog uvećanja prostate ili drugih bolesti urinarnog trakta. Prisutnost navedenih simptoma uvek zahteva lekarski pregled i dijagnostički probir.
Da li ste u rizičnoj grupi?
Nesumnjivo je da se rizik od razvoja raka prostate povećava sa godinama. Retko se javlja kod muškaraca mlađih od 40 godina, dok je kod onih starijih od 80 godina vrlo čest.4 Pozitivna porodična anamneza povećava rizik obolevanja dva do tri puta u odnosu na muškarce bez porodične istorije bolesti.
Rak testisa pogađa mlađe muškarce
Dok je rak prostate karakterističan za stariju populaciju, rak testisa je brzorastući tumor koji najčešće pogađa muškarce između 15. i 35. godine života.1,6 Nastaje u polnim žlezdama, gde se stvaraju muške polne ćelije i hormon testosteron, koji podstiče stvaranje i sazrevanje spermatozoida. Ako se otkrije na vreme, izlečiv je u čak 95% slučajeva.7 Najčešći tip je tumor zametnih ćelija, koji čini oko 95% svih slučajeva.7
Rizični faktori i simptomi raka testisa
Kriptorhizam (nespušten testis), genetska predispozicija (rak testisa u porodici), genetski poremećaji i trauma testisa predstavljaju najpoznatije faktore rizika za nastanak ovog tumora. Najčešći simptomi su postepeno ili naglo uvećanje testisa, otvrdnuće, osećaj težine, bolna ejakulacija ili pojava krvi u ejakulatu. Bezbolna kvržica u testisu često je prvi znak bolesti. Za uspešno lečenje ključno je rano otkrivanje, zbog čega se preporučuje redovan samopregled tokom ili nakon tuširanja – barem jednom mesečno.
Izazovi muškog zdravlja
Usvajanjem zdravih životnih navika – uravnotežene ishrane, umerene fizičke aktivnosti, prestankom pušenja i konzumiranja alkohola, smanjenjem stresa, kao i redovnim preventivnim pregledima i samopregledima – značajno se može uticati na smanjenje rizika i uspešnost lečenja raka prostate i testisa kod muškaraca.8
Uravnoteženu ishranu možemo obogatiti važnim nutrijentom za muško zdravlje – cinkom, esencijalnim elementom u tragovima koji je od ključne važnosti za zdravlje prostate i plodnosti. Cink doprinosi održavanju normalnog nivoa testosterona u krvi, normalnoj plodnosti i reprodukciji, kao i zaštiti ćelija od oksidacionog stresa.
Vlasta Orehovec, mag.pharm.
- Hrvatski zavod za javno zdravstvo, Registar za rak Republike Hrvatske, Incidencija raka u Hrvatskoj 2019, Bilten br. 44, Zagreb 2021.
- https://hlpr.hr/rak/vijest/rak-testisa
- https://narodne-novine.nn.hr/clanci/sluzbeni/2020_12_141_2728.html
- https://hlpr.hr/rak/vijest/rak-prostate
- https://hrcak.srce.hr/144631
- http://www.msd-prirucnici.placebo.hr/msd-prirucnik/genitourinarne-bolesti/rak-spolnog-i-mokracnog-sustava/rak-sjemenika
- https://javno-zdravlje.hr/upute-o-mjerama-protiv-raka/
