Tajni sastojak za poboljšanje muške plodnosti

Znate li od kog zdravstvenog problema pati gotovo 10% svetske populacije, a o njemu se vrlo malo govori? Reč je o gotovo 70 miliona ljudi širom sveta koji pate od problema s plodnošću, od kojih je polovina muškarci¹. Uzroci tih problema mogu biti i fizičke i psihičke prirode, a u nastavku donosimo ključne informacije o zaštiti muškog reproduktivnog zdravlja.

Oksidativni stres glavni je neprijatelj reproduktivnog zdravlja

Kako bi se povećala svest o muškom zdravlju, javnozdravstvene akcije tokom novembra posvećene su zdravstvenim problemima koji pogađaju muškarce, a jedan od njih je i muška plodnost². Među glavnim uzrocima problema s plodnošću ističe se oksidativni stres. Visoki nivoi reaktivnih kiseoničnih vrsta (ROS) uzrokuju oštećenje DNK i oksidaciju proteina u spermatozoidima, a posledica toga su smanjena pokretljivost i lošiji kvalitet sperme. Onečišćenje iz okoline, loša i neuravnotežena ishrana i neuredan način života uzrokuju porast nivoa ROS-a³. Ostali rizični činioci muške neplodnosti su alkohol, pušenje i prekomerna telesna masa, a psihički stres dodatno smanjuje ionako narušenu funkciju muškog reproduktivnog sistema⁴.

Spermatogeneza je proces koji se neprekidno događa, a jedan je element ključan

Kada se u pubertetu prvi put dogodi mejotička deoba kojom iz spermatogonije u testisima nastaju spermatozoidi, počinje proces koji kod zdravih muškaraca traje neprekidno do duboke starosti⁵. Spermatogeneza podrazumeva više koraka u koje su uključeni različiti tipovi ćelija, hormoni, parakrini činioci, genski i epigenetski regulatori, ali i neki nutrijenti⁶. Među nutrijentima posebno mesto zauzima selen, mineral važan za proces spermatogeneze na više načina. Selen u membranama testisa deluje kao unutarćelijski antioksidans, a istovremeno ima zaštitnu ulogu u membrani epididimisa. Kao glavni deo selenoproteina važan je gradivni element muških polnih ćelija, a dodatno svojim antioksidacionim delovanjem štiti spermatozoide u poslednjoj fazi njihovog sazrevanja⁷. Metaanaliza iz 2019. godine pokazala je veliko poboljšanje kvaliteta sperme kod pacijenata s oligozoospermijom (smanjenim ukupnim brojem spermatozoida u ejakulatu) i astenozoospermijom (slabom pokretljivošću spermatozoida) nakon suplementacije selenom u dozi 100–200 µg na dan, što potvrđuje pozitivni uticaj selena na plodnost⁸. Dodatne zdravstvene koristi selena uključuju antioksidacionu zaštitu, pravilan metabolizam hormona štitne žlezde i normalnu funkciju imunog sistema*, a u tim procesima selen uglavnom učestvuje kao deo selenoproteina (npr. enzima glutation peroksidaze)⁹.

Kako sprečiti probleme u vezi s plodnošću?

Za postizanje optimalne plodnosti muškaraca potrebno je prevagnuti na stranu činilaca koji pozitivno utiču na muško reproduktivno zdravlje. Neke jednostavne navike može usvojiti svako, a one uključuju postizanje odgovarajuće temperature u testisima (oko 34 °C). Potrebno je izbegavati nošenje preuske odeće, dugotrajnu vožnju bicikla i odlazak u saunu⁴. Smanjenje telesne mase dvostruko povoljno deluje na mušku plodnost: povećava nivo testosterona i poboljšava kvalitet sperme¹⁰, a posebno povoljan učinak ima gubitak masti u području abdomena¹¹. Takođe, hrana koja poboljšava zdravlje reproduktivnog sistema treba da bude bogata antioksidansima (cinkom, bakrom, selenom, vitaminima C i E) i dobrim mastima (omega-3 masnim kiselinama iz ribe, semenki i orašastih plodova)¹². Pretjerana konzumacija alkohola u uskoj je vezi s neplodnošću, ponajviše zbog genotoksičnih učinaka na DNK i oksidativnog stresa¹³. Štetne materije duvanskog dima takođe negativno utiču na kvalitet sperme¹⁴; zbog toga su prestanak pušenja i smanjena konzumacija alkohola dobri načini kako poboljšati plodnost.

Organski oblik selena u punoj dozi

Selen u suplementima najčešće nalazimo u dva oblika: anorganskom i organskom. Organski oblici selena poput L-selenometionina pokazuju bolji stepen apsorpcije od anorganskih te ne pokazuju toksične učinke čak ni u dozama od 400 µg na dan¹⁵. Selen doprinosi normalnoj spermatogenezi* te je ključan sastojak za održavanje muškog reproduktivnog zdravlja.

Muško zdravlje jednako je važno kao i žensko

Reproduktivno zdravlje važan je deo celokupnog muškog zdravlja i wellbeinga uopšte. Zdrave životne navike i pravilna ishrana uz potporu ključnih nutrijenata poput selena pomažu da se ono održi na zadovoljavajućem nivou.

Važno je držati se uravnotežene i raznovrsne ishrane te zdravog načina života.

* Selen doprinosi normalnoj spermatogenezi, normalnoj funkciji imunog sistema, normalnoj funkciji štitne žlezde i zaštiti ćelija od oksidativnog stresa.

1. Fainberg, J., Kashanian, J. A. Recent advances in understanding and managing male infertility. F1000Res. 2019: 8:F1000 Faculty Rev-670.
2. https://www.hzjz.hr/aktualnosti/movember-ili-brkati-studeni/, pristupljeno 23. oktobra 2023.
3. Barati, E., Nikzad, H., Karimian, M. Oxidative stress and male infertility: current knowledge of pathophysiology and role of antioxidant therapy in disease management. Cell Mol Life Sci. 2020: 77(1):93–113.
4. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17201-male-infertility, pristupljeno 23. oktobra 2023.
5. https://www.enciklopedija.hr/natuknica.aspx?ID=57404, pristupljeno 23. oktobra 2023.
6. Neto, F. T., Bach, P. V., Najari, B. B., Li, P. S., Goldstein, M. Spermatogenesis in humans and its affecting factors. Semin Cell Dev Biol. 2016: 59:10–26.
7. Boitani, C., Puglisi, R. Selenium, a key element in spermatogenesis and male fertility. Adv Exp Med Biol. 2008: 636:65–73.
8. Buhling, K., Schumacher, A., Eulenburg, C. Z., Laakmann, E. Influence of oral vitamin and mineral supplementation on male infertility: a meta-analysis and systematic review. Reprod Biomed Online. 2019: 39(2):269–279.
9. Mehdi, Y., Hornick, J. L., Istasse, L., Dufrasne, I. Selenium in the environment, metabolism and involvement in body functions. Molecules. 2013: 18(3):3292–3311.
10. Suliga, E., Głuszek, S. The relationship between diet, energy balance and fertility in men. Int J Vitam Nutr Res. 2020: 90(5–6):514–526.
11. Faure, C., Dupont, C., Baraibar, M. A., et al. In subfertile couple, abdominal fat loss in men is associated with improvement of sperm quality and pregnancy: a case-series. PLoS One. 2014: 9(2):e86300.
12. Skoracka, K., Eder, P., Łykowska-Szuber, L., Dobrowolska, A., Krela-Kaźmierczak, I. Diet and Nutritional Factors in Male (In)fertility-Underestimated Factors. J Clin Med. 2020: 9(5):1400.
13. Finelli, R., Mottola, F., Agarwal, A. Impact of Alcohol Consumption on Male Fertility Potential: A Narrative Review. Int J Environ Res Public Health. 2021: 19(1):328.
14. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Smoking and infertility: a committee opinion. Fertil Steril. 2018: 110(4):611–618.
15. Ahsan, U., Kamran, Z., Raza, I., et al. Role of selenium in male reproduction – a review. Anim Reprod Sci. 2014: 146(1–2):55–62.
16. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Selenium-HealthProfessional/, pristupljeno 25. oktobra 2023.